KulturaDobra.pl
Filmy
Ocena ogólna: Dobry ale z poważnymi zastrzeżeniami (+2)
| Brak | Niewiele | Umiarkowanie | Dużo | Bardzo dużo | |
|---|---|---|---|---|---|
| Nieprzyzwoity język |  | ||||
| Przemoc / Groza | | ||||
| Seks | | ||||
| Nagość / Nieskromność | | ||||
| Wątki antychrześcijańskie | | ||||
| Fałszywe doktryny | |
Film jest oparty na prawdziwej historii, która wydarzyła się w latach 60-tych XX wieku w USA. Rodzice dwóch nastolatek, Sylvii i Jennie Likens, przez swój wędrowny styl życia i pracy często powierzają córki opiece innych ludzi. Tym razem zamiast, jak zazwyczaj, wysłać dziewczęta do domu jednej z babć, obdarzają zaufaniem pewną, ledwie co poznaną kobietę – Gertrudę Baniszewski. Pani Baniszewski jako samotna matka z kilkorgiem dzieci ledwo wiąże koniec z końcem, więc suma 20 dolarów tygodniowo jest dla niej sporym zastrzykiem finansowym. Wydaje się więc, że nowa opiekunka, nawet jeśli nie ze szlachetniejszych pobudek, to przynajmniej dla własnej korzyści powinna się dobrze zajmować dziewczętami. Wkrótce jednak Gertruda zaczyna okrutnie i niesprawiedliwie traktować Sylvię i Jennie, co jest dopiero wstępem do tragedii. Kiedy nabiera (niesłusznych) podejrzeń, jakoby Sylvia oczerniała jej córkę Paulę, cała jej nienawiść i złość skupia się właśnie na tej dziewczynie. Reszta filmu opowiadać będzie więc zasadniczo o znęcaniu się i torturach, jakich w domu swojej „opiekunki” doświadczyła Sylvia, nie tylko ze strony Gertrudy, ale także jej dzieci oraz dzieci z sąsiedztwa. Na końcu zaś dowiemy się, jaka kara spotkała oprawców Sylvii.
Twórców tego filmu pochwalić można za to, że udało im się wyważyć pokazywanie przemocy i okrucieństwa. Z jednej strony bowiem te elementy są bardzo przekonujące i dają wyobrażenie, jakich cierpień zaznała zamknięta w piwnicy, bezbronna młoda dziewczyna, z drugiej strony nie są przedstawione w sposób zbyt naturalistyczny czy mający wyraźnie zabawiać widza, jak to ma nieraz miejsce w filmach z wątkiem sadystycznego znęcania się nad ofiarą. Twórcy filmu pominęli też (co można uznać za okazanie szacunku ofierze) niektóre z najbardziej poniżających tortur, jakie były zadawane Sylvii, a o których można przeczytać w łatwo dostępnych opisach tej głośnej sprawy. Takie rozwiązanie wydaje się z korzyścią dla widza, gdyż o pewnych rzeczach lepiej czytać niż oglądać je odtwarzane przez aktorów.
Zaletą tego obrazu jest również to, że zdaje się w miarę wiernie pokazywać okoliczności tej zbrodni, jak też motywy i charakterystykę postaci zamieszanych w całą sprawę. Nie zawsze oczywiście oczekujemy, by wydarzenia filmowe pokrywały się z rzeczywistością, jednakże w przypadku takiej tematyki jest pożyteczne, kiedy widz może prześledzić, to jak mogło dojść do takiej, w sumie po ludzku patrząc, bezsensownej zbrodni, z udziałem tak wielu zwykłych ludzi, w tym sporej liczby nastolatków czy wręcz dzieci.
Główna przyczyna tej zbrodni zdaje się tkwić w upadłej po grzechu pierworodnym ludzkiej naturze, która jest z sama z siebie bardziej skłonna do zła niż dobra. Film pokazuje, jak łatwo wyrasta ziarno zła, kiedy padnie na sprzyjający grunt i ma dobre warunki do rozwoju. W przypadku Gertrudy Baniszewski i jej córki Pauli nienawiść do Sylwii wyrasta na gruncie zawiści oraz urazy, przez rzekome czy też prawdziwe (trudno powiedzieć) pretensje, co do obmowy, której miałaby się dopuszczać dziewczyna wobec Pauli. Przy czym sama Gertruda jest tu przedstawiona jako kobieta o dość luźnej moralności, a Paula jako dziewczyna już podążająca śladem matki (w szkole średniej zachodzi w ciążę z żonatym mężczyzną). Matka jednak większy problem widzi w rzekomym obgadywaniu córki przez rówieśniczkę niż we własnym fatalnym przykładzie życia, jaki jej daje. W filmie występuje także wątek zazdrości Pauli o urodę i dziewictwo Sylwii, przez które to przymioty, postrzega Sylwię jako osobę, która się nad nią wywyższa. Chociaż w istocie tak nie jest, a to ona sama czuję się gorsza od swojej niewinnej w tej sferze rówieśniczki. Tak więc Paula i jej matka źle znosząc pod swoim dachem dziewczynę, która w podobnym wieku, co Paula jest jeszcze „niedoświadczona”, odreagowują, próbując na siłę przypisywać jej rozwiązłość większą od własnej i chyba po jakimś czasie same w to wierzą, a przynajmniej udaje im się do tego przekonać otoczenie. Rzekoma rozwiązłość Sylwii jest też dla reszty jej dręczycieli, którzy nie mają żadnych osobistych powodów, żeby ją nienawidzić, doskonałym pretekstem do „karania” dziewczyny. Ten argument zwłaszcza przemawia do dzieci z sąsiedztwa, które czują się teraz uprawnione, by dręczyć dziewczynę w coraz bardziej wymyślny sposób. Dzieci i nastolatki z dobrych domów mogą więc bez przeszkód czerpać przyjemność z dręczenia w sumie przypadkowej ofiary, pod pretekstem, że sama jest sobie winna. Taki mechanizm przerzucania winy na ofiarę jest oczywiście, jak najbardziej prawdopodobny i dobrze tu pokazany. Do tego dochodzi jeszcze poczucie pozornej bezkarności sprawców, jakie daje działanie w grupie oraz moralne przyzwolenie i zachęta ze strony dorosłej osoby – pani Baniszewski.
Widzowie mogą też wyciągnąć pewne pożyteczne wnioski z tego filmu w tak ważnej kwestii, jak powierzanie opieki nad swoimi dziećmi obcym osobom. Początkiem pokazanej tu tragedii jest bowiem to, że rodzice, a zwłaszcza ojciec Sylvii i Jennie, powierzają dziewczęta dopiero co poznanej kobiecie, która po bliższym nieco spojrzeniu zapewne wzbudziłaby ich podejrzenia. Później też wydaje się, że nie dość interesują się tym, jak rzeczywiście wygląda sytuacja ich córek w domu pani Baniszewski. Większego zainteresowania sytuacją, kiedy pojawiają się już niepokojące sygnały, brakuje też ze strony sąsiadów Gertrudy oraz pastora, który zbyt łatwo wierzy w wersję kobiety, która twierdzi, że Sylwia została umieszczona w domu poprawczym i tym tłumaczyła jej zniknięcie.
Pewną zaletą filmu jest też to, że mimo wszystko nie demonizuje głównej sprawczyni zbrodni, czyli Gertrudy Baniszewski. Na ile to możliwe i zgodne z prawdą prezentuje się tu również pewne jej problemy, które mogły w jakimś stopniu upośledzać jej osąd moralny sytuacji. Jest tutaj pokazane na przykład, że jako zapracowana astmatyczna matka, sama aplikowała sobie leki, które mogły ją po części otumaniać.
Jeśli chodzi o negatywne aspekty filmu to można tu zauważyć pewien brak dezaprobaty do samego faktu spotykania się Pauli Baniszewski z żonatym już mężczyzną. Wprawdzie skutki tego postępowania są pokazane jako złe, ale twórcy filmu zdają się sugerować, że nie przez sam fakt cudzołożnego związku, co raczej przez niewłaściwy wybór mężczyzny, którego dokonała Paula. W pewnym stopniu problematyczny czy dwuznaczny wydaje się też stosunek twórców filmu do Boga i chrześcijańskiej koncepcji zaświatów. W końcowych scenach tego obrazu, domyślnie zbawiona i przebywająca w swoistym Niebie (wyobrażonym jako Wesołe Miasteczko), Sylvia mówi o Bogu w sposób, który w najlepszym razie wyraża myśl, że nawet Święci w Niebie nie znają jeszcze w pełni Jego zamiarów i dróg; w najgorszym zaś, że Bóg postępuje z ludźmi w jakiś dziwaczny i kapryśny sposób. W każdym razie jest to wątek dość dwuznaczny.
Uwzględniając powyższe wątpliwości, polecamy jednak ten film, tym bardziej że w końcowych scenach pokazuje on też proces sądowy, w którym oprawcy Sylvii otrzymali w miarę surowe kary (choć można było się zasadnie spodziewać kary śmierci dla pani Baniszewski, która jednak nie zapadła).
Marzena Salwowska
1 marca 2021 18:35
